Chmielowski Piotr - Książka do czytania dla dzieci 1875r, DOM

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
KSIĄŻKA
Do
CZYTANIA,
KSIĄŻKA
DO
CZYTANIA
DLA
DZIECI,
UŁOŻONA
I WSTĘPEM OPATRZONA
PRZEZ
HRA. PIOTRA CHMIELOWSKIEGO.
WARSZAWA.
Druk K. Kowalewskiego, ulica Królewska, N. 23.
1875.
UWAGI DLA, WYCHOWAWCÓW.
Książka niniejsza przeznaczona jest dla dzieci, które
umieją już czytać.
Ponieważ w naszym systemie wychowa
nia i wykształcenia
rzecz
idzie przed
słowem,
ponieważ
dzieci wprzód powinny zdobywać sobie wiedzę o przedmio
tach najbliższego swego otoczenia za pośrednictwem obser-
wacyi i opowiadań; przeto nauka czytania przypada w nim
znacznie później, aniżeli to zazwyczaj ma miejsce. U nas
pragną pospolicie, ażeby dziecko zaczęło jaknajwcześniej
uczyć się, nie pytając,.czy i jaka stąd dla niego korzyść
wyniknie. Nie pytają więc wychowawcy, czy dziecko ro
zumie to, co czyta, czy książka nie jest dla niego czymś
wstrętnym i odpychającym;-—każą się uczyć czytać całkiem
mechanicznie i tym sposobem męczą maleństwo naj okro
pni ej.
^(WBO/ieHo JjeHsyyoio.
Bapmaea,
S Cew/i/iôp/i 1874 to/ta.
Nie dziwcie się więc, rodzice i wychowawcy, że książ
kę obecną, pierwszą po tak zwanym elementarzu, przezna
czamy dla dzieci poczynających rok ósmy. Nie będzie się
to może wydawało niczym na i zwyczajnym, jeżeli przedsta
wimy w skróceniu, jakie mogą i powinny być zatrudnienia
i nauka dziecka przed tym okresem czasu.
1
2
?>
Ćwiczenia cielesne i duchowe mogą być zupełnie nie
zależne od nauki czytania. Zabawy zatym, ćwiczenia gi
mnastyczne (oczywiście w zakresie tak wątłemu organizmowi
odpowiednim), rozwijanie władz umysłowych, kształcenie
uczucia i wytwarzanie charakteru stanowią ściśle wycho
wawczą stronę zadania, jakie rodzice od urodzenia dziecka
aż do roku mniej więcej siódmego (w którym się rozpoczy
na nauka czytania) spełnić mają. Strona zaś dydaktyczna,
nauki dotycząca, zawiera się przedewszystkim w zapoznaniu
młodziutkiego obywatela kraju z otaczającemi go przed
miotami, co się w tak zwanej
Nauce o rzeczach
uskutecznia,
w przygotowaniu go dalej do pojęcia form przestrzennych
i czasowych (t. j. do zrozumienia początków matematyki,
nauki przyrody i historyi), i wreszcie w wykształceniu mo
wy. Ta ostatnia nauka ma na celu: l-o przyzwyczaić dzie
cko do wymawiania wyrazów czysto, wyraźnie i dźwięcznie,
2-o nauczyć je znaczenia wyrazów pospolitych tak, ażeby
wiedziało dokładnie, co każdy z nich wypowiada i do czego
się stosuje. Nauka ta zaczyna się od pierwszej niemal
chwili, w której dziecko mówić zaczyna a kończy się chyba
wraz z życiem, gdyż każdy nowy przedmiot i każdy nowo-
poznany stosunek przedmiotów do siebie wywołuje odpowie
dnie wy rażenie (').
Jeżeli dziecko przez wszystkie poprzednie ćwiczenia
dostatecznie już umysł swój i ciało przygotowało; jeżeli za
ciekawione licznemi opowiadaniami, jakie wychowawca
nieraz z książki odczytywał,
zapragnie samo
zaznajomić
się z owemi cudownemi znaczkami, co czytającym różne
tajemnicę odkrywają: wówczas można będzie rozpocząć na
ukę czytania. Dźwięki mowy przez poprzednią wprawę zo
stały już urobione i wykształcone, dziecko żadnych nowych
dźwięków uczyć się nie potrzebuje, uczy się więc jedynie
nieznanych znaków
na znane już dźwięki. Cała trudność.
która na przyswojeniu sobie nieznanych znaków polega, ła
two usunięta być może przy pomocy metody
doraźnego
czytania
(broń Boże zaś—
sylabizowania!)
Kiedy już dziecko
płynnie
czytać się nauczy t. j.
kiedy nieznane mu przedtym znaki przestaną być nieznane"-
mi i kiedy we władaniu niemi nabędzie potrzebnej
wprawy;
można przystąpić do dalszej nauki czytania, do której ma-
teryjały w książce obecnej się znajdują.
Ta nauka ma
oczywiście podwójne przed sobą zadanie:
1) powinna wzbogacać umysł dziecka pewnemi wia
domościami, zająć go i uszlachetnić.
2) powinna doprowadzić organ jego mowy do pewnej
doskonałości, do wyrażenia rozmaitych odcieni dźwięków,
rozmaitego stopnia natężenia głosu i rozmaitych przejść
z jednego tonu do drugiego. Pierwsze z tych zadań jest
jakoby dalszą nauką o rzeczach i powinno być spełnione
z odpowiednią dokładnością. Cóż to znaczy? To znaczy,
że dziecko nie powinno nic czytać, czegoby zrozumieć nie
mogło; nie powinno dalej nic czytać, czegoby mu pokazać
nie można było czyto w
naturze,
czy na
okazie
czyte;':
wreszcie (w najgorszym razie) na
obrazku.
Każda rzecz,
o której dziecko czyta, powinno być albo znaną albo też
okazywaną przy czytaniu. "W szkołach ludowych niemiec
kich przy czytaniu z książki są pokazywane odpowiednie
przedmioty. Jeżeli np. kawałek jakiś w książce mówi o ow
cy—pokazuje się wszystko, co zwierzę to charakteryzuje:
wełnę, rogi, kopytka, dalej wszystko to, co można z wełny,
(') Wskazówki wykształcenia nowy w dzieciach będą, podane
w książce zatytułowanej: „Kształcenia zmysłów.''
5
4
w sobkostwo, despotyzm i uganianie się za pochwałami.
Zato poczucie sprawiedliwości, chęć do obrony słabszych,
powinny być potęgowane, gdyż stanowią podstawę dla wy
kształcenia sumienia. Jakkolwiek bowiem nauka czytania
nie jest i nie może być nauką moralności, to wszakże nie na
leży nigdy zapominać, że wrażenia w dziecinnym wieku
z czytania odebrane długo się w pamięci przechowują; dbać
więc należy o to, ażeby wrażenia te nie zatruwały duszy
dziecięcej; lecz żeby jej do pożytecznego, a zbawiennego ro
zwoju dopomagały.
Jak w przedmiotach zmysłowych tak i tutaj nieraz
posługiwać się musimy
analogiją,
to znaczy: musimy tłoma-
czyć pojęcia i uczucia, których dzieci nie zaznały, za pomo
cą innych,
podobnych,
dzieciom znanych. Odnosi się to
mianowicie do opisu stosunków pomiędzy osobami dorosłe-
mi i do wypadków historycznych, a raczej sprężyn ducho
wych, które w tych wypadkach brały udział. Jak sztuki
piękne nie mogą być tylko kopiją natury, tak i powiastki
dla dzieci nie mogą być tylko kopiją stosunków dziecinnych;
wzniesienie poziomu uczuć i myśli powinno być rezultatem
czytania. Jako wstęp do zapoznania się z dziejami, mogą
posłużyć opowiadania na tle dziecinnych lat bohaterów i sła
wnych mężów osnute; poczym nastąpić powinno stopniowe
podnoszenie skali duchowej.
W zbiorze naszym treść brana jest głównie i przede-
dewszystkiem z dziejów życia rzeczywistego, w opowiadaniu
których zachowane jest najściślejsze
prawdopodobieństwo.
Wyobraźnia
dziecka, niezepsuta fantastycznemi obrazami
i niemożliwemi przygodami klechd i podań ludowych, znaj
dzie tu karm skromną wprawdzie ale zdrową i pożywną. Pra
cą jej będzie wystawić sobie przedewszystkim jasno, wy
raźnie i dokładnie wszystkie szczegóły w opowiadaniu za-
i rogu zrobić i t. p. Jeżeli się czyta o
szkle,
pokazuje się
z czego szkło się wyrabia i co ze szkła zrobić można.
W domach prywatnych, gdzie jest kilkoro dzieci, można na
wsi pokazywać wszystko prawie nie w zbiorkach ale w na
turze, w mieście zaś trzeba wybierać takie ustępy do czy
tania, w którychby była mowa o tym, co najłatwiej tamże
widzieć można; a dla obeznania z charakterystyką, wsi nale
ży robić wycieczki za miasto.
Jeżeli jest opis jakiejś okolicy, miasta, góry, wulka-
mi, co z trudnością dzieciom pokazać by się dało, trzeba
dać im do obejrzenia przynajmniej dobre ryciny, przedmioty
owe przedstawiające, nie zaniedbując przytym wykazać im
za pomocą podobieństwa na małym mieście, wzgórku, oko
licy i t. p. jak w rzeczywistości przedmioty na rycinie
przedstawione wyglądać mogą. Podobna uwaga stosuje się do
zwierząt, roślin, minerałów, ludzi it. d.'nieznanych a mie
szkających daleko od miejsca, w którym dziecko się znaj
duje.
Co się tyczy uczuć i czynności wogóle duchowych,
też same co i w przedmiotach zmysłowych zachować należy
reguły. Nie należy dzieciom dawać do czytania takich ustę
pów w których wyrażone są uczucia im nieznane, niezwią-
zane z ich życiem dotychczasowym. A więc najodpowied
niejsze są powiastki opisujące uczucia rodzinne, zwyczaje
i obyczaje dzieci, zarówno ich przymioty jak i wady, uczu
cia przyjaźni, wdzięczności, posłuszeństwa i t. p. Uczucia
bardziej abstrakcyjne jak np. miłość nauki, miłość piękna
są dla dzieci w wieku 8—10 lat po większej części całkiem
niezrozumiałe, a zatym do czytania nieodpowiednie. Toż
samo uczucie ambicyi jako żądzy chwały, podbojów i za
szczytów, chociaż ma w egoizmie dziecinnym swe podstawy,
nie powinno być rozdmuchiwane, ażeby się nie wyrodziło.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

Podobne