Chełm - informacje, zadania domowe - konkursy dla szkoły podstawowej, ebook, pdf

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Chełm: Bazylika Narodzenia NMP

Dawna katedra unicka, obecnie kościół parafialny - Bazylika Narodzenia Najświętszej Marii Panny, wzniesiona w poł. XVIII w., stoi na miejscu cerkwi pod tym samym wezwaniem, ufundowanej przez Daniela Romanowicza ok. 1260 r., a rozebranej w I poł. XVIII w.

Po przyjęciu w 1596 r., na soborze brzeskim, unii kościelnej, świątynia chełmska stała się katedrą obrządku greckokatolickiego. Piąty z kolei chełmski biskup unicki, Metody Terlecki (1629-48), po pożarze w 1640 r., odbudował ją, wprowadzając nieduże zmiany. Po upływie niespełna 100 lat zaistniała potrzeba jej powiększenia. Toteż biskup Józef Lewicki (1710-30) podjął w 1711 r. prace remontowe, dobudowując nawę poprzeczną.

Następca Lewickiego, biskup Felicjan Wołodkowicz (1731-56) uznał, że obiekt nie nadaje się do remontu i zlecił jego rozbiórkę i budowę na tym samym miejscu nowej, znacznie większej świątyni.

Prace rozpoczęto w 1735 r., a budowę w stanie surowym ukończono w 1756 r. W tym czasie na stolcu kurii chełmskiej zasiadał już biskup Maksymilian Ryło (1756-84), który zakończył inwestycję i ufundował bogaty wystrój snycerski wnętrza świątyni.

Wzniesiona według projektu Pawła Fontany katedra otrzymała wygląd właściwy dla zachodnioeuropejskiego baroku, upodabniając się całkowicie do świątyń rzymskokatolickich.

Wnętrze także nie miało już cech cerkwi obrządku greckiego, nie było w nim ikonostasu, ani obrazów w stylu bizantyjskim. Za to wprowadzono chór muzyczny, konfesjonały oraz ołtarze.

W 1802 r. unicka świątynia została strawiona przez pożar. Dopiero w 1827 r., za staraniem biskupa Ferdynanda Dąbrowy-Ciechanowskiego (1759-1818), kosztem skarbu Królestwa Polskiego, kościół katedralny został odbudowany.

Sklepione krypty grobowe pod prezbiterium i transeptem pochodzą zapewne z XIII w., mogą zatem kryć szczątki nie tylko biskupów chełmskich, ale być może także prochy księcia Daniela i jego następców, których pogrzebano w Chełmie.

Po kasacie w 1875 r. unii Rosjanie przekształcili katedrę na prawosławny sobór, wprowadzając do jej wystroju elementy właściwe dla stylu bizantyjsko-ruskiego. Wieże zwieńczono cebulastymi hełmami, a barokowym szczytom nadano formę mauretańskich łuków, zw. oślimi grzbietami. Wówczas też dobudowano przed głównym wejściem czterokolumnowy, do dziś istniejący portyk. Po usunięciu z wnętrza dawnego wyposażenia, ściany i sklepienia pokryto polichromią utrzymaną w stylu bizantyjsko-ruskim.

Po wkroczeniu do Chełma w 1915 r. wojsk austriackich, w katedrze urządzono skład broni i amunicji, który przetrwał do 1918 r. W maju 1919 r. polskie władze przekazały katedrę duchowieństwu katolickiemu. Gospodarzem świątyni został lubelski biskup infułat J.A. Jełowiecki, który jednak w 1920 r., wobec zbliżającej się ofensywy bolszewickiej, wyjechał do Lublina i już nie wrócił.

Obiekt przejęli jezuici i uczynili z niego kościół zakonny, rozpoczynając prace zmierzające do przywrócenia katedrze jej wyglądu sprzed 1875 r. W 1935 r. na „Górce” została erygowana nowa parafia i świątynia przeszła w ręce księży diecezjalnych. Renowację zabytku zakończono w 1938 r. Pozostawiono portyk, na wierzchu którego zamiast tympanonu, urządzono taras otoczony balustradą, dostosowując go do odprawiania mszy polowych.

W maju 1940 r. niemieckie władze okupacyjne oddały katedrę wraz z całym zespołem na Górce Ukraińcom.

W listopadzie tego samego roku została ustanowiona prawosławna diecezja chełmsko-podlaska. Wkrótce po wyzwoleniu, w 1944 r., decyzją PKWN katedra chełmska przekazana została katolikom.

Katedra pounicka jest obiektem późnobarokowym, typu bazylikowego, rozplanowana na rzucie krzyża łacińskiego, trójnawowa, z transeptem i dwoma wieżami od frontu oraz kopułą na bębnie zwieńczoną latarnią.

Do jej wnętrza prowadzi troje drzwi z portalami przykrytymi naczółkami. Część środkowa fasady poprzedza kolumnowy portyk i wieńczy barokowy szczyt. Wieże ozdobione są narożnymi kolumnami i przykryte łamanymi hełmami.

W 1988 r. papież Jan Paweł II nadał świątyni na Górce tytuł [[bazyliki mniejszej |@@bazylika].

Źródło:

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

Podobne